Algemeen

Met de Jaarstukken 2020 legt het college van burgemeester en wethouders verantwoording af over de realisatie van de Begroting 2020. De Jaarrekening 2020 van de gemeente Zwolle laat een positief resultaat zien van € 7,9 miljoen.

Het jaar 2020 stond in het teken van de coronapandemie. De crisis heeft onze inwoners en ondernemers op verschillende manieren (hard) geraakt. In onze stad, waarin mensen naar elkaar omzien, hebben we echter ook gezien hoe gezamenlijk veerkracht is getoond. Maar het was en is een heftige tijd. Welke langetermijneffecten de coronacrisis heeft, is op dit moment nog niet te zeggen. Toch verwachten we niet dat het langetermijnperspectief voor stad en regio hierdoor fundamenteel gaat veranderen. Hoe we de komende tijd werken aan groei en veerkracht, staat beschreven in de Perspectiefnota 2022 - 2025. In deze Jaarstukken blikken we terug op 2020.

Het was een moeilijk jaar voor bedrijven en in het bijzonder voor ondernemingen die afhankelijk zijn van bezoekersaantallen. Evenementen waren vrijwel onmogelijk en de horeca had te maken met een lange lockdown. Ook culturele instellingen hadden hiermee te maken. De problematiek concentreerde zich voornamelijk in de binnenstad. Normaal gesproken trekt Zwolle veel bezoekers. Zij komen voor een dagje uit, een evenement, culturele instelling, komen winkelen en bezoeken horeca. De winkels in de binnenstad hadden (en hebben) het zeer moeilijk. De woonboulevard, doe-het-zelfzaken en tuincentra hadden daarentegen een goed jaar.

De Rijksoverheid is met diverse regelingen gekomen die de effecten van de coronapandemie moeten dempen. Daar waar mogelijk hebben we als gemeente ook onze bijdrage geleverd. Zo hebben we afgezien van precario voor terrassen. In de binnenstad hebben we de heffing voor de bedrijven-investeringszone niet geïnd. Ook bieden we een betalingsregeling voor de gemeentelijke belastingen.
Het Rijk heeft verschillende maatregelen getroffen voor de cultuur- en creatieve sector. Als aanvulling daarop hebben wij extra subsidiemogelijkheden ingezet voor activiteiten, in het bijzonder voor kleine partijen. Voor sportclubs hebben we betalingsregelingen getroffen, gefaciliteerd door onder andere Sportservice Zwolle. Ook hebben we de huur van sportaccommodaties kwijtgescholden. Door de coronacrisis vielen de parkeeropbrengsten € 2,9 miljoen lager uit. Voor parkeren is eenmalig € 2 miljoen vanuit de corona-compensatiegelden beschikbaar gesteld.

Ondanks de bijzondere omstandigheden zijn we in 2020 gestart met het opstellen van een economisch perspectief voor de middellange termijn. Centrale vraag daarin is welk (toekomstig) economisch profiel het beste aansluit bij de stad. Vanuit de Economische agenda van de Regio Zwolle hebben we gekeken waar voor Zwolle de groeisectoren zitten. Ook onderzoeken we hoe we onze bijdrage aan de regionale ambitie van vierde economische regio kunnen versterken. In 2020 hebben we de basis neergelegd. In 2021 gaan we hierover in gesprek met onze stakeholders in de stad en maken we een uitvoeringsagenda.

In deze Jaarrekening blikken we terug op onder andere de volgende hoogtepunten:

Woningbouw
De druk op de woningmarkt is groot, landelijk en ook in Zwolle. Het is moeilijk om in een redelijke tijd een betaalbare woning te vinden. We willen dat de stad voor iedereen bereikbaar blijft. Daarom hebben we in 2019 een hogere taakstelling voor de bouwproductie vastgesteld. In het centrumgebied is er ruimte voor ongeveer 6.000 woningen. Aan de stadsrand komen bijna 4.000 woningen.
De regeling Woningbouwimpuls biedt kans om de woningbouw te versnellen, met financiële steun van het Rijk en de provincie. In 2020 hebben we een bijdrage ontvangen voor de ontwikkelingen aan de Zwartewaterallee. In dit gebied worden vanaf 2022 zo'n 1.300 woningen gebouwd. In 2021 dienen we een aanvraag in voor het ontwikkelen van woningen in de Spoorzone.  

Binnenstad
Meerdere plekken in het centrumgebied zijn in 2020 opgeknapt. In het Broerenkwartier is de herinrichting van het openbaar gebied van de Weeshuispassage nagenoeg klaar. Ook is het Vliegerplein opnieuw ingericht. Daarnaast is de zuidwestelijke entree van de binnenstad aangepakt. De bushaltes aan de Eekwal zijn verdwenen en de looproutes Luttekestraat, Blijmarkt, Papenstraat en Papendwarsstraat zijn opnieuw ingericht.
Eind 2020 is de lichtvisie vastgesteld. Daarin staat dat we de binnenstad nog aantrekkelijker en gastvrijer gaan maken door gebouwen, straten en pleinen sfeervol te verlichten. Verlichting versterkt de routes in de stad en vergroot het veiligheidsgevoel. Uiteraard gebruiken we dan duurzame verlichting.     

Erfgoed
In cultureel opzicht stond 2020 voornamelijk in het teken van het (door)ontwikkelen van het nieuwe museum  ANNO. De Erfgoedhotspot maakt hier onderdeel van uit. Belangrijke mijlpalen waren het vormgeven van onze samenwerking met Stichting Allemaal Zwolle en Historisch Centrum Overijssel en het tekenen van het bestuurlijk convenant. Daarnaast is een ontwerpbureau voor het vormgeven en realiseren van ANNO geselecteerd: Perspekt Studio’s.
Het Drostenhuis, dat in de 16de eeuw gebouwd is als stadspaleis, wordt gerestaureerd. Vanwege de werkzaamheden is in de kelder archeologisch onderzoek gedaan. Dit heeft interessante informatie opgeleverd. In combinatie met de bouwhistorische onderzoeken komt de geschiedenis van dit monument steeds beter in beeld.
In 2020 hebben we het voorontwerpbestemmingsplan Zwolle, parapluplan bouw- en cultuurhistorie vastgesteld en gepubliceerd. Hiermee willen we de cultuurhistorische waarden van belangrijke, niet als monument aangewezen panden beter regelen en sloop van cultuurhistorisch zeer waardevolle panden voorkomen.

Opening fietsenstalling bij het station
In 2020 is de nieuwe fietsenstalling bij het station gerealiseerd en in gebruik genomen. De fietsenstalling biedt plaats aan maximaal 5.800 fietsen en heeft tegelijkertijd een duurzame functie. Zo wordt er regenwater opgevangen, zodat er rond het station geen wateroverlast is. Het station, de fiets, het water en het groen in en rond de stalling worden zo samen slim benut.
De fietsenstalling maakt onderdeel uit van de herinrichting van het Stationsplein en de Stationsweg. In het gebied komt meer ruimte voor voetgangers en groen. Het ontwerp is hier te bekijken. Alle werkzaamheden zijn naar verwachting in de zomer van 2021 afgerond.

Sport
We willen sport en bewegen zoveel mogelijk stimuleren en doen dat samen met maatschappelijke partners. Om vraag en aanbod beter op elkaar te laten aansluiten, gaan we onderzoek doen naar sportaccommodaties. Daarbij kijken we naar binnen- en buitensporten en het sporten in de openbare ruimte. De accommodaties willen we namelijk nog beter benutten. En verenigingen willen we helpen met het vernieuwen van het sport- en beweegaanbod, het aantrekken van nieuwe doelgroepen en markten en het vervullen van een brede(re) maatschappelijke functie, ook in relatie tot het sociaal domein.

Speciale aandacht voor senioren
In het coalitieakkoord 2018-2022 is afgesproken dat we de komende jaren speciale aandacht hebben voor Zwolse senioren. De groep 65-plussers groeit. Zwolle wil nu en in de toekomst een stad zijn waar het voor senioren prettig is om te wonen, te verblijven en vitaal en waardig ouder te worden. Er is voor senioren de ruimte en mogelijkheid om actief te blijven deelnemen aan de maatschappij. In 2020 is daarover een plan vastgesteld. Komende tijd zetten we in op positieve gezondheid, levensloopbestendig wonen, meedoen en ertoe doen (ook op de werkvloer), een toegankelijke omgeving, aanpak van eenzaamheid, cultuursensitiviteit en regenboog senioren.  

Jeugdzorg
In 2020 hebben we ondanks de Corona-crisis in samenwerking er voor kunnen zorgen dat er geen kinderen buiten beeld zijn geraakt. Dit is gelukt samen met onderwijsinstellingen, leerplicht en programma’s met Jongerenwerkers (gesteund door het Rijk).
Het is binnen alle beperkingen die de crisis met zich meebracht in 2020 gelukt om de noodzakelijke hulp te bieden tijdens lockdowns, ook als dit de meer intensieve vorm van Jeugdhulp betrof. Een basis om in 2021 op voort te bouwen.
Zoals het er nu naar uit ziet, hebben we in 2020 € 3 miljoen meer uitgegeven aan jeugdzorg dan voorzien. Dat komt onder meer door tariefsverhogingen van jeugdhulpaanbieders, omzetgaranties tijdens corona en een stijgende hulpvraag onder jongeren door corona. De uitgaven zijn ook hoger door een groter aantal nagekomen declaraties. Die moesten dit jaar voor het eerst uiterlijk 1 april binnen zijn. Dat heeft geleid tot een plotselinge en deels onverwachte golf aan declaraties.
Overigens is Zwolle hierin niet uniek: landelijk zijn besparingsmogelijkheden jarenlang te hoog ingeschat, zo blijkt uit een analyse die AEF in december 2020 maakte voor het Rijk en de VNG. Lokaal blijven we inzetten op inhoudelijke verbeteringen met besparingsmogelijkheden. Maar het volgende kabinet zal een oplossing moeten vinden voor een structureel tekort van € 1,4 miljard.

Ondersteuning aan ondernemers
De coronacrisis heeft gevolgen voor de arbeidsmarkt. Om die gevolgen zo goed mogelijk het hoofd te bieden, hebben we gezorgd voor een toegankelijk loket en maatregelenpakket voor ondernemers. Samen met het Werkgeversservicepunt Regio Zwolle (WSP), de Regio Zwolle Brigade, Kennispoort en Logistiek Netwerk/ Port of Zwolle helpen we ondernemers zo goed mogelijk op weg, bijvoorbeeld als het gaat om financiering. In samenwerking met WSP heeft het team van accountmanagers deel genomen aan een belactie om de ervaringen van ondernemers met de steunmaatregelen te inventariseren.

Cultuur
De cultuursector is zwaar getroffen door de coronacrisis. Er is veel inzet gepleegd in 2020 voor de verdeling van de Rijksgelden en de benodigde begeleiding. Veel onderzoeken rondom cultuur zijn afgerond en vormen de basis van het Cultureel Perspectief 2040. Hiermee zijn we in oktober van start gegaan en dit voorstel zal in de komende tijd worden voorgelegd aan de Raad. Waarbij de vervolgslag een uitvoeringsagenda is. Het is daarnaast in 2020 gelukt om de samenwerking binnen de Stedelijke Cultuurregio Zwolle te intensiveren. De coronacrisis maakte regelmatige afstemming noodzakelijk omdat de effecten voor de culturele sector zo ingrijpend waren. De inzet van de door het Rijk beschikbaar gestelde compensatiemiddelen, maar ook de versoepeling Covid-19  maatregelen rond de zomer waarbij de leidende thema’s in de gesprekken.

Nationale Omgevingsvisie
De Nationale Omgevingsvisie (NOVI) gaat over de ontwikkeling van de leefomgeving van Nederland op de lange termijn. Leefomgeving staat in dit geval voor alles wat je ziet, voelt en ruikt. Zoals gebouwen, wegen, natuur, water en bossen. Met de NOVI neemt ons land verantwoordelijkheid over meerdere generaties. Want de manier waarop we nu omgaan met grote veranderingen heeft gevolgen voor volgende generaties. Om hier werk van te maken, heeft het Rijk acht voorlopige NOVI-gebieden aangewezen. In die gebieden wil het Rijk samen met de regio de aanpak van grote vraagstukken extra ondersteunen. Het gaat dan om vraagstukken die belangrijk zijn voor heel Nederland.
Regio Zwolle is sinds 2020 één van deze gebieden. Want het Rijk ziet dat Regio Zwolle Nederland wat te bieden heeft als het gaat om klimaatbestendige oplossingen. Rijk en regio gaan samen een plan van aanpak maken. Met als doel om Regio Zwolle te ontwikkelen tot de delta van de toekomst: een klimaatbestendige, blijvend aantrekkelijke woon- en leefomgeving en een economisch vitale topregio in Nederland.

Visie op toezicht en handhaving
Zwolle groeit, de bedrijvigheid neemt toe, het aantal inwoners stijgt en er wordt innovatiever en intensiever gebruikgemaakt van de openbare ruimte. In 2020 is daarom een visie ontwikkeld  over toezicht in de openbare ruimte in 2025.  Het toezicht willen we professioneel doorontwikkelen. Om bij te dragen aan de leefbaarheid, veiligheid en ontwikkelingen in de stad, is meer, anders en beter toegerust toezicht nodig.

Transitievisie warmte
In 2020 is de transitievisie warmte vastgesteld. De projecten en initiatieven in wijken worden samenhangend opgepakt binnen het kader van de transitievisie warmte. In een Community of Practice, begeleid door Energie Samen/ Buurtwarmte en Drift werken gemeente en lokale initiatieven (Dieze, Berkum, Assendorp en Blauwvinger Energie) aan een samenwerkingsmodel dat ertoe leidt dat de positie van bewonersinitiatief in de warmtetransitie wordt versterkt.

Geothermie in Holtenbroek en de Aa-landen
Voor de wijken Holtenbroek en Aa-landen kan geothermie mogelijk een alternatief zijn voor aardgas. De locatie bij Holtenbroek is uitgekozen om deel te nemen in het Europees onderzoeksproject RESULT. Een proefboring moet uitsluitsel geven over de beschikbare hoeveelheid warmte van de beoogde geothermiebron. Met de partners in het RESULT-project werken we aan de ontwikkeling, realisatie en exploitatie van een geothermiebron.

Zonneparken
In 2020 zijn de zonnepanelen op de Bomhofsplas en Sekdoornse Plas in gebruik genomen. De Bomhofsplas is een industriewater waar al dertig jaar zand wordt gewonnen. Op 30 procent van het wateroppervlak zijn 72 duizend panelen geplaatst. Sinds 1 juli is dit het grootste drijvende zonnepark van Europa

Dierenwelzijn
In 2020 is het nieuwe beleidskader Dierenwelzijn Zwolle 2020 vastgesteld. Daarin staat hoe we met alle betrokken partijen dierenwelzijn de komende jaren verder gaan verbeteren. We richten ons op vier punten: (1) de verdere invulling van de wettelijke opvangtaak van dieren in nood, (2) meer preventie door informatie en educatie, (3) de relatie tussen mensenzorg en dierenwelzijn (denk ook aan ouderen en minima) en (4) meer voorlichting over het hondenbeleid.

Mijn Zwolle van morgen
Wat moet over tien jaar het verhaal van onze stad zijn? Die vraag ligt aan de basis van de ontwerp-Omgevingsvisie ‘Mijn Zwolle van morgen’. Groei is daarbij een belangrijk thema, net als het beschermen en behouden van wat we mooi vinden aan onze stad.
In 2020 heeft het college de ontwerp-Omgevingsvisie vastgesteld. Onze inwoners betrekken we graag bij de totstandkoming van de Omgevingsvisie. Daarom hebben we in 2020 de Tour de Zwolle georganiseerd. Tijdens online bijeenkomsten kregen inwoners uitleg en konden zij vragen stellen en reageren op stellingen. Het scherp krijgen van de dilemma’s uit de Zwolse samenleving bleek niet eenvoudig, ook door corona. Evengoed hebben we veel ideeën ontvangen van inwoners. Die voegen we, als dat kan, zoveel mogelijk toe aan de Omgevingsvisie. In 2021 volgt een besluit over de Omgevingsvisie.   

Digitalisering
De razendsnelle ontwikkelingen op digitaal vlak hebben effect op onze organisatie en samenleving als geheel. Ze bieden oplossingen voor grote opgaven zoals verstedelijking, klimaat, energie, bereikbaarheid, zorg en welzijn. Op alle niveaus werken we hieraan. Want we willen een duurzame en transparante informatiebasis voor stad en democratisch proces. We willen dat onze dienstverlening meegroeit met de verwachtingen van onze inwoners. En we willen de kansen van data en technologie benutten voor onze maatschappelijke opgaven. De coronapandemie heeft het belang van digitaal werken, digitale dienstverlening en betrouwbare data verder onderstreept. En laten zien hoe afhankelijk de continuïteit van de overheid en samenleving is van technologie.

In 2020 hebben we in verschillende projecten geëxperimenteerd om met data maatschappelijk inzicht of maatschappelijke waarde te genereren. Dit doen we samen met partners én inwoners in de ‘Alliantie Smart Zwolle’. We betrekken inwoners en voorzien ze van informatie over hun eigen leefomgeving. Bijvoorbeeld via het project Groene Baten Planner, waarmee inwoners 'met een druk op de knop' in 3D kunnen zien wat groen kan doen in hun omgeving. Een ander voorbeeld is het project SensHagen, waar inwoners helpen met het meten van luchtkwaliteit, neerslag, verdamping, hitte en wind. Door dit project en het verzamelen van gegevens kunnen we betere aanpassingen doen in de openbare ruimte.

Het opschalen en bestendigen van toenemend gebruik van data en technologie in de samenleving noopt tot meer samenwerking in onze stad, regio en landelijk met VNG, G40 en het Rijk. Zwolle is één van de koplopers in Nederland op het gebied van Smart City en digitalisering. Deze positie stelt ons in staat om in regionale en landelijke samenwerking met overheden, bedrijven, onderwijs en onderzoek het gezamenlijke en daarmee ons eigen ontwikkelvermogen te vergroten.

Financieel resultaat jaarrekening 2020
De jaarrekening 2020 van de gemeente Zwolle laat een positief resultaat zien van € 7,9 miljoen. Dit is het resultaat na verrekening van de toegestane reservemutaties.

We hebben bijna € 3 miljoen meer uitgegeven aan jeugdzorg dan voorzien. Daar staat tegenover dat we ruim € 11 miljoen voordeel hebben op de overige begrotingsposten. Op die manier komen we tot een positief resultaat van € 7,9 miljoen.

Voor het voordeel van €11 miljoen hebben we drie verklaringen:

• We hebben gemeentelijke panden verkocht. Daarnaast bleek er budget over van projecten die zijn afgesloten. In totaal gaat het om een incidenteel voordeel van € 3,0 miljoen.
• Bij de lokale heffingen (OZB) en het gemeentefonds is deels sprake van structureel voordeel van € 2,0 miljoen. Dit structurele voordeel is meegenomen in het meerjarenperspectief van de Perspectiefnota 2022-2025.
• Op diverse programma's is sprake van incidentele onbenutte budgetruimte van in totaal € 6,0 miljoen. Waarschijnlijk komt dit deels door de coronamaatregelen (zoals bij Wmo)

De financiële gevolgen van corona zijn voor ons beperkt gebleven. Via het Rijk hebben we een reële compensatie ontvangen voor de gederfde inkomsten (zoals parkeergelden en toeristenbelasting) en gemaakte meerkosten. Wel zijn er nog risico's met betrekking tot het verleende uitstel van huurbetalingen. Voor dit risico en de mogelijke aanvullende risico's op oninbaarheid op de huur- en belastingverplichtingen voor het jaar 2021 houden we voorlopig rekening met € 5 miljoen als risicobedrag in het weerstandsvermogen. Bij de begroting 2022 wordt deze risicoreservering geactualiseerd.  

Naast het risicobedrag is bij de begroting 2021 besloten een coronabudget van € 2,5 miljoen beschikbaar te stellen. Dit budget is om noodlijdende sectoren te ondersteunen en maatregelen in het kader van toezicht en handhaving uit te kunnen voeren. Door met name ondersteuning aan de ondernemers in de binnenstad (precario terrassen en BIZ) en toezicht en handhaving is het beschikbare budget ongeveer gehalveerd.
In de informatienota 'Monitor financiële gevolgen corona per maart 2021', is een nadere toelichting opgenomen over de begrotingsonderdelen die nadelig zijn beïnvloed.

Het positieve resultaat van de jaarrekening voegen we toe aan de algemene concernreserve. Daarnaast is er ook het positieve resultaat van € 12,8 miljoen uit de Meerjaren Prognose Vastgoed (MPV) 2021. Dit resultaat is al aan de algemene concernreserve toegevoegd.
In totaal wordt hiermee ruim € 20 miljoen aan de algemene concernreserve toegevoegd. Bij de Perspectiefnota 2022-2025 worden voorstellen gedaan over het inzetten van het surplus in het beschikbare weerstandsvermogen in relatie tot het benodigde weerstandsvermogen op basis van de normratio van 80%.

Gemeentelijke heffingen
Het financieel beleid van de gemeente heeft drie uitgangspunten: een sluitende begroting, ruimte voor toekomstige investeringen, knelpunten en risico’s en het laag houden van de lastendruk voor inwoners. In 2020 zijn de gemeentelijke heffingen met het inflatiepercentage van 2,2% aangepast. Er zijn drie uitzonderingen:

• De tarieven voor de parkeerbelasting zijn conform eerdere besluitvorming verhoogd met € 0,20 per uur
• De tarieven voor toeristenbelasting zijn conform eerdere besluitvorming verhoogd met € 0,15 voor campings en € 0,40 voor de overige accommodaties.
• De dwangsom voor het afhalen van een fiets bij de AFAC is niet verhoogd.

In 2020 zijn de eerste stappen gezet om tot een Strategische Investeringsagenda te komen. Daarmee bereiden we ons voor op de toekomstige investeringsvraag vanwege de groei van de stad. Bij de begrotingsbehandeling 2021 is daartoe het Investeringsfonds ingesteld en van € 6,7 miljoen voorzien. Bij de Perspectiefnota 2022-2025 vindt verdere afweging plaats over het instellen van de Strategische Investeringsagenda en de verdere financiële aanvulling van het Investeringsfonds.

Toelichting belangrijkste verschillen
De verschillen tussen de Jaarrekening en de laatst gewijzigde begroting ad € 7,9 miljoen staan uitvoerig toegelicht  bij de verantwoording per doel. Daar zijn ook de verschillen voor en na resultaatbestemming toegelicht en wordt nader ingegaan op het structurele dan wel incidentele karakter van ontstane verschillen.

Hieronder staan de belangrijkste verschillen op programmaniveau. Daarbij  is uitgegaan van het gerealiseerde resultaat. In deze verschillen zijn de onttrekkingen aan c.q. stortingen in de diverse reserves dus al meegenomen. Aansluitend volgt een korte toelichting  om op hoofdlijnen een beeld te geven van de belangrijkste verschillen.