Fysiek domein

We zorgen dat de ondergrond bijdraagt aan een duurzame ontwikkeling van de stad
De Visie op de Ondergrond beschrijft hoe de ondergrond kan bijdragen aan een duurzame ontwikkeling van Zwolle. De ondergrond kan een belangrijke bijdrage leveren aan een gezonde stad, aan de verstedelijkingsopgave bij de ruimtelijke en economische ontwikkeling van Zwolle, aan de energietransitie, klimaatadaptatie en (elementen van) de circulaire stad.

We willen bij ruimtelijke ontwikkelingen rekening houden met en gebruik maken van ondergrondse functies. Via het bodembeleid zijn de functies van grondwater (ondergrond) met bijbehorende kwaliteitseisen al vastgelegd. De nieuwe ruimtelijke instrumenten uit de Omgevingswet (omgevingsvisie en omgevingsplan) bieden de mogelijkheid om ondergrondse functies met bijbehorende kwaliteitseisen (gebiedsgericht) vast te leggen en zo beter te koppelen aan het (gewenste) bovengrondse gebruik.
Voor een optimaal gebruik van de ondergrond is het veilig kunnen gebruiken van de ondergrond een voorwaarde. Hiervoor is een betaalbare en uitvoerbare bodemsaneringsoperatie noodzakelijk waarvoor we een gebiedsgerichte aanpak hebben ontwikkeld. Deze is uitgewerkt in het Gebiedbeheerplan Zwolle Centraal. Binnen het gebiedsbeheerplan Zwolle Centraal ontzorgen we probleemeigenaren doordat we (tegen een vooraf vastgestelde financiële vergoeding) de verantwoordelijkheid voor deze grond(water)verontreiniging overnemen. Het Gebiedbeheerplan is opgenomen onder doel 7.4.3 als onderdeel van het voorkomen van gezondheidsrisico's door verontreiniging van bodem en grondwater.

In 2020 is de Uitvoeringsagenda bodem en ondergrond vastgesteld waarmee we het gemeentelijk beleid voor Bodem en Ondergrond voor de komende jaren integraal hebben uitgewerkt.  Hierin wordt weergegeven hoe we de komende 5 jaar de ondergrond inzetten in de maatschappelijke opgaves.
We koppelen de ondergrond aan de thema's energietransitie, klimaatadaptatie en ruimtelijke ordening.

In Nederland hebben we de unieke situatie dat we de ondergrond kunnen gebruiken voor het winnen van warmte (bodemenergie en geothermie) maar ook voor tijdelijke opslag van overvloedige zomerwarmte en de opslag van koude in de winter (wko). Daarmee kan de ondergrond een belangrijke bijdrage leveren aan de energiedoelstellingen (CO2 reductie en (daarmee) het verlagen van de energielasten voor huishoudens en bedrijven). Maar dan moeten we het gebruik van bodemenergie wel op een grootschaliger niveau toepassen. Met het optimaal benutten van bodemenergie maken we ons bovendien sneller onafhankelijk van fossiele brandstoffen, vergroten we het wooncomfort (koeling in de zomer) en benutten we de economische waarde van lokale bronnen.

De ondergrond speelt eveneens een grote rol bij klimaatadaptatie. In de bodem en het grondwater kunnen we immers overtollig water bergen (de ondergrond werkt als spons), langzaam afvoeren of juist in het gebied vasthouden voor droge periodes. Het grondwater stroomt als het ware als een rustige, schone rivier onder Zwolle door. Dit principe kan tevens een bijdrage leveren aan de waterkwaliteit omdat minder gebiedsvreemd water hoeft worden ingelaten en het kansen biedt voor meer dynamiek en daarmee voor flora en fauna. De ondergrond kan ook een rol spelen bij de duurzame ruimtelijke ontwikkeling van het landelijk gebied: de overgang van intensieve landbouw naar extensieve landbouw en natuurbeheer kan door gebruik van de ondergrond (deels) financieel worden gecompenseerd door de waarde van (schoon) grondwater te benutten of door meerdere doelen waar de ondergrond een rol in kan spelen (zoals klimaatopgave en waterveiligheid) aan elkaar te koppelen. Innovatieve concepten waarbij water meervoudig wordt gebruikt of waar gebiedsgerichte watersystemen worden ontwikkeld, dragen bovendien bij aan een circulaire stad.

We zorgen dat de ondergrond bijdraagt aan een duurzame ontwikkeling van de stad, zodanig dat:

• De ondergrond bijdraagt aan de ruimtelijke en/of economische ontwikkeling van de stad:
  • Ondergrondse en bovengrondse functies bij elkaar passen en de kwaliteit van de ondergrond kan worden afgestemd op de functie.
  • Stagnatie van ruimtelijke ontwikkeling door bodem of grondwaterverontreiniging wordt opgeheven.
• De ondergrond bijdraagt aan de energietransitie door de energiepotentie in de ondergrond (lokaal beschikbare duurzame bronnen) optimaal te benutten.
• De ondergrond optimaal bijdraagt aan duurzaam waterbeheer cq. klimaatadaptatie waardoor:
  • Een goede kwaliteit van grond- en oppervlaktewater kan worden behouden.
  • Duurzaam peilbeheer kan worden vormgegeven,=.
  • Het landelijk gebied duurzaam ontwikkeld kan worden en alternatieve vormen van natuurbeheer onstaan.

Niet van toepassing

William Dogger

Om uitvoering te geven aan dit doel is de Visie op de ondergrond vastgesteld. Vanuit incidentele middelen wordt uitvoering gegeven aan de visie (zie projecten).
Vanuit de reguliere begroting is beperkte capaciteit beschikbaar om de uitvoering van de visie aan te sturen. In 2019 wordt de uitvoeringsagenda 2020-2024 voor de ondergrond geactualiseerd.

In 2020 is uitvoering gegeven aan de activiteiten vanuit de uitvoeringsagenda bodem en ondergrond:

• start van het grootschalig geologisch onderzoek naar de geschiktheid van de (diepe) bodem voor gebruik van bodemenergie (warmte) onder Zwolle
• stimuleren van de toepassing van gesloten bodemenergiesystemen in onder andere Stadshagen (Breezicht en de Tippe) en grootschalige open systemen in de Spoorzone in het kader van de energietransitie
• lopend onderzoek naar geschiktheid van de bodem voor concepten van het bergen van water (gebiedsgericht watersysteem) in het kader van klimaatadaptatie zoals voor Zwolle Noord
• inzet van de ondergrond in wijkklimaatplannen (zoals Assendorp en Wipstrik)
• de verankering van de ondergrondthemas via de omgevingswet in de omgevingsvisie en het omgevingsplan

De lasten zijn € 49.562 lager dan begroot, maar omdat er eveneens € 18.563 meer gestort is in en € 31.000 minder onttrokken is uit de reserves wordt een resultaat gerealiseerd van 0 (met een klein afrondingsverschil).

Uitvoeringsagenda Bodem en Ondergrond
Voor de uitvoeringsagenda Bodem en Ondergrond is een beperkt regulier budget. Jaarlijks wordt aanvullend incidenteel budget geraamd (voorheen projectbudget visie ondergrond) ten laste van de reserve nutvw-fysiek. In 2020 zijn de kosten derden € 49.562 lager dan begroot. Dit betreft deels overlopende verplichtingen (€18.563) waarvoor de nota's pas in 2021 worden betaald. Dit budget is gestort in de reserve nutvw en zal in 2021 weer worden opgeraamd ten laste van de reserve. Voor het andere deel (€ 31.000) zijn de activiteiten niet in 2020 uitgevoerd waardoor er voor hetzelfde bedrag ook minder uit de reserve nutvw wordt onttrokken. Dit saldo blijft gereserveerd ter dekking van de uitvoeringsagenda Bodem en Ondergrond 2021-2024.     

Vanuit het project Visie op de ondergrond worden de volgende activiteiten uitgevoerd:  

• De Visie op de Ondergrond wordt verankerd in de Omgevingswet:
  • Actief deelnemen aan de ontwikkeling van de gemeentelijke omgevingsvisie en omgevingsplan en de ondergrond hierin een expliciete plaats geven
  • Pilotgemeente zijn voor het ministerie op gebied van Omgevingswet en ondergrond
  • Nieuw bodembeleid ontwikkelen / uitwerken waar dat nodig is
  • Advisering in ruimtelijke projecten zoals Stadshagen, Spoorzone, etc
• Optimaal benutten van de energiepotentie in de ondergrond:
  • Uitvoeren van een verdiepend onderzoek naar de geologische geschiktheid van de ondergrond voor HTO en ondiepe geothermie
  • Mogelijk maken van WKO in verontreinigd gebied, zoals bijvoorbeeld is gedaan voor City Post
  • Stimuleren van slimme combinaties van WKO en grondwatersanering, zoals bijvoorbeeld bij Oostzeelaan en Deltion College
  • Vastleggen van de ondergrondfunctie energie in de omgevingsplannen
  • Advisering voor de bronnenstrategie van het programma Energietransitie
  • Advisering voor masterplannen (bodem)energie ten behoeve van projecten
• De ondergrond optimaal laten bijdragen aan duurzaam waterbeheer cq. klimaatadaptatie
  • Vervolgstudie naar verdere implementatie van de “watermachine” Stadshagen
  • Benutten van de waarde van grondwater:  In Climate Campus verband uitwerken van de concepten als “waterboeren” en “waterwinschappen”, waarmee ook het genereren van middelen voor de ontwikkeling van het landelijke gebied en de transitie in de landbouw kan worden bevorderd.

Ondergrond

Visie Ondergrond
Op basis van de besluitvorming over de uitvoeringsagenda Bodem en Ondergrond 2020-2024 is dit project in het tweede kwartaal 2020 afgesloten.  De lasten en baten zijn vanaf 2020 opgenomen binnen de reguliere jaarbudgetten waaronder een herziene inzet van het restantbudget visie ondergrond. De inzet van deze middelen is middels de uitvoeringsagenda gepland voor 2020-2022.