Fysiek domein

Om de volksgezondheid van onze inwoners/bezoekers te waarborgen en (grond)wateroverlast te beperken voor nu en in de  toekomst voldoen we aan de zorgplichten voor afvalwater, hemelwater en grondwater, opdat de waterhuishouding (bestaande uit afval-, grond- en hemelwatersysteem) op orde is.  

De toenemende kans op extreme neerslag vergroot de kans dat afvalwater in de openbare ruimte (op straat) terecht komt. Dit is een potentieel gevaar voor de volksgezondheid, omdat in het overstortwater ziekteverwekkers kunnen zitten. Daarnaast kan er als gevolg van extreme neerslag waterschade ontstaan in woningen, bedrijven en/of vitaal en kwetsbare objecten zoals ziekenhuizen, dokterspraktijken, zorginstellingen, etc. Dit willen we zoveel mogelijk voorkomen.

Die overvloed aan regenwater zelf is een waardevolle bron, die we kunnen gebruiken voor het spoelen van het toilet, het bewateren van de tuinplanten of de doorstroming van watergangen. Om dit potentieel te benutten en om vuilwater in de openbare ruimte te voorkomen en waterschade te beperken, willen we het regenwater daar waar we “problemen verwachten”  en meekoppelkansen ontstaan met andere projecten ontkoppelen van het rioolstelsel. Zo wordt het beschikbare water niet alleen duurzaam gebruikt, maar vergroten we ook de weerbaarheid van de stad voor extreem neerslag en droogte (zie doel 6.4.4 klimaatadaptatie). Tevens willen we voorkomen dat er tegen hoge energiekosten onnodig veel schoon regenwater wordt rondgepompt in het riool. De gemeente Zwolle wil zich inspannen om al deze duurzame waarden van water nog beter te benutten.

Inmiddels werken we al meer dan 10 jaar in de regio samen op het gebied van de afvalwaterketen onder de naam RIVUS (www.rivus.net) teneinde het beheer nog slimmer en effectiever uit te voeren. In 2018 is daar klimaatadaptatie aan toegevoegd.  

Zwolle heeft een goed functionerend rioolstelsel, met een geschatte vervangingswaarde van een half miljard euro, dat voldoet aan de geldende richtlijnen tegen één van de laagste heffingen in Nederland. Al vele jaren zetten we in op het “just in time” vervangen van de riolering. Het riool wordt niet te vroeg maar ook niet te laat aangepakt. Om contact met ziekteverwerkers in de openbare ruimte zo veel mogelijk te beperken is het van belang dat het afvalwater adequaat wordt afgevoerd. Dit gebeurt met behulp van rioolgemalen die jaarlijks geïnspecteerd en onderhouden worden. Maar we hebben ook nieuwe uitdagingen, waaronder de klimaatverandering,  waardoor de kans op wateroverlast en/of droogte toeneemt. Het vraagt van ons om een omslag in denken en doen. Zo vraagt het bijvoorbeeld van overheden om de buitenruimte anders in te richten om opwarming van wijken die verhard zijn (er is maar beperkt groen aanwezig) of schade door wateroverlast te voorkomen. We sluiten zo goed als mogelijk aan op doel 6.4.4 klimaatadaptatie en benutten de kansen die zich voordoen om wijken te ontharden en te vergroenen teneinde wateroverlast te beperken.  

Afvalwater, hemelwater en grondwater wordt duurzaam ingezameld, (her)gebruikt en afgevoerd, zodanig dat:

• We de volksgezondheid waarborgen ten aanzien van afval- grond – en hemelwater.
• Contact met ziekteverwekkers in de openbare ruimte zo veel mogelijk wordt voorkomen.
• We (grond)wateroverlast beperken (gelet op klimaatverandering).

GRP 2016 – 2020 Gemeentelijk Rioleringsplan Zwolle

William Dogger

Ed Anker

Gemeentelijk RioleringsPlan (GRP) 2016 - 2020 en aanpak van klimaatverandering op wijkniveau

• Uitvoeren beleid zoals Gemeentelijk RioleringsPlan (GRP):  inspecteren, meten & monitoren, uitvoeren verbetermaatregelen, toezicht en handhaving, innen heffing, communicatie, voorlichting en preventie.
• Uitvoeren reinigingstaken (tegengaan verstoppingen van kolken en verwijderen van straatvuil).
• Waterkwaliteit Zwolse wateren samen met waterschap Drents Overijsselse Delta blijvend monitoren in relatie tot klimaatverandering.
• Op wijkniveau uitvoeren van integrale watersysteemberekeningen en in beeld brengen van knelpunten met bijbehorende maatregelen (riolering, oppervlaktewater en maaiveldhoogte in één rekenmodel).
• Inwoners en bedrijven faciliteren op het gebied van klimaatadaptatievraagstukken.
• Opstellen GRP 2021 - 2025.

De activiteiten uit het Gemeentelijk Rioleringsplan (GRP) zijn, met uitzondering van de rioolrenovatie/vervanging en het opstellen van het GRP 2021-2025, uitgevoerd. De rioolrenovatie/vervanging 2020 wordt gecombineerd met de opgave 2021 uitgevoerd.  

Zwolle werkt in regionaal verband samen met 7 gemeenten (Deventer, Raalte, Olst-Wijhe, Staphorst, Dalfsen, Zwartewaterland en Kampen), het waterschap, de provincie Overijssel en Vitens in het samenwerkingsverband RIVUS (www.rivus.net) op het gebied van de afvalwaterketen (doel 7.3.2) en klimaatadaptatie (doel 6.4.4 ). De naam RIVUS komt uit het verleden. De Romeinen hadden vanaf het Forum Romanum een riool lopen naar de Tiber, die de Cloaca Maxima genoemd werd. De woorden riool en riolering stammen uit die tijd: rivulus, in het Latijn het verkleinwoord van rivus, betekent beek, kanaal voor irrigatie of afvoer.

Zwolle monitort de kwaliteit van de riolering al meer dan 30 jaar middels een zogenaamde globale inspectie, verkregen door foto’s die gemaakt worden vanuit de inspectieput in de riolering (putfoto-inspectie). Hierdoor krijgen we een globaal beeld van de kwaliteit van de riolering. Riolen die ernstige gebreken vertonen op basis van de putfoto-inspectie worden geïnspecteerd met een rijdende videocamera. Aan de hand van de beelden van de rijdende videocamera besluiten we of we gaan repareren, renoveren of vervangen. Deze Zwolse werkwijze, uniek in Nederland, is omarmd door het RIVUS-samenwerkingsverband  en verdergaand geoptimaliseerd. Dit heeft geleid tot een nieuwe methodiek/systematiek die alle partners hebben doorgevoerd in hun processen om de restlevensduur van de riolering te bepalen. Zwolle en Deventer hebben de putfoto-inspectie verdergaand geoptimaliseerd (kwaliteit camera’s en wijze van foto’s maken). In Zwolle heeft dit ertoe geleid dat we het gehele proces van putfoto’s maken en reinigen anders hebben ingericht. In plaats van dat we de foto’s na reiniging maken om de kwaliteit te bepalen, doen we dat nu vooraf. Hierdoor zijn wij erachter gekomen dat ca. 90% van de Zwolse riolen schoon zijn en niet hoeven te worden gereinigd.

In 2020 hebben we de inspectie van de riolering (het vastleggen van de kwaliteit en de vervuilingsgraad),  het bepalen van de restlevensduur (vervangingsopgave voor de komende jaren hebben we in beeld ) en de rioolreiniging (welke riolen moeten worden gereinigd) vastgelegd in een app. Hierdoor is het mogelijk dat het rioolreinigingsbedrijf direct achter de rioolinspecteur aanrijdt.             

Begin 2022 treedt de Omgevingswet in werking. Elke gemeente geeft dan in een Omgevingsvisie haar beleid voor de fysieke leefomgeving en dus ook voor riolering en stedelijk water weer. Lokale regels worden opgenomen in de gemeentelijke omgevingsplannen. Binnen RIVUS zijn bouwstenen gemaakt met kant-en-klare teksten die elke partij kan opnemen in haar omgevingsvisie, omgevingsplan en omgevingsprogramma. In de omgevingsvisie van Zwolle is, middels de door RIVUS ontwikkelde bouwstenen in 2020, het beleid ten aanzien van riolering en stedelijk water opgenomen. Eind vorig jaar is gestart met het maken van bouwstenen ten behoeve van het opstellen van een rioleringsprogramma. Dit is de reden waarom het GRP 2016 - 2020 middels een BERAP melding eind 2020 met een jaar is verlengd. Nadat de omgevingsvisie en het rioleringsprogramma in 2021 is vastgesteld kan het gemeentelijk rioleringsplan als beleidsplan komen te vervallen.    

Vanuit het Gemeentelijk Rioleringsplan wordt een bijdrage geleverd aan het programma klimaatadaptatie onder andere door:

• Het uitvoeren van watersysteemberekeningen en het in beeld brengen van de knelpunten (wateroverlast) met bijbehorende maatregelen (op wijkniveau). Dit is een verfijning van de stresstesten (plekken in de stad kwetsbaar zijn voor extreme neerslag) die zijn uitgevoerd in 2018/2019.
• Met alles wat we doen in de buitenruimte houden we rekening met het klimaatrobuust inrichten ervan.

De lasten zijn € 516.292 lager dan begroot en de baten € 510.132 lager, hetgeen leidt tot een voordelig resultaat van € 6.160.
Omdat voor riolering altijd een sluitende exploitatie wordt beoogd, wordt het resultaat verrekend met de egalisatievoorziening riolering. Het saldo is echter niet 0, doordat de begrote onttrekking van de egalisatievoorziening niet is aangepast aan een kleine wijziging in de begrote lasten.

De lagere lasten van € 516.292 worden gerealiseerd door:

• De kosten voor rioolrenovatie waren € 269.000 lager. We combineren de vervangingsopgave 2020 met die van 2021. Door het coronavirus, en daarmee een andere manier van (thuis)werken, is de voorbereiding 2020 vertraagd.   
• In de loop van 2020 is een deel van de rioolreinigingswerkzaamheden (riooldoorspuitwagen) mede op verzoek van de ROVA weer ondergebracht bij de gemeente. De reinigingstaak van de rioolspuitwagen is uit het pakket van de Rova gehaald en is door de gemeente aanbesteed bij een reinigingsbedrijf. Hierdoor is een voordeel van € 48.000 gerealiseerd. De DVO is hierop aangepast, alsmede de gemeentelijke begroting vanaf 2021.
• Voor de reiniging handschepkolken door ROVA is een aanpassing op de DVO doorgevoerd waardoor een voordeel van € 44.000 is gerealiseerd.
• Er is minder besteed aan onderzoek dan begroot, dit leidt tot € 49.000 minder kosten. Met name zijn er minder modelberekeningen gemaakt, omdat we eea slim combineren met de op te stellen klimaatkansenkaarten vallend onder doel 6.4.4.
• Op de overige posten is een voordeel van € 47.000 gerealiseerd. Dit betreft o.a. kosten dienverlening GBLT, correctie debiteurenvoorziening, en overige exploitatie en onderhoudskosten.
• Daarnaast is een lagere storting gedaan in de voorziening van € 59.000 vanwege minder extra opbrengsten.

De lagere baten van € 510.132 worden veroorzaakt door:

• Lagere baten van € 73.000 door lagere opbrengsten voor gebruik. Het nadeel op gebruik komt voort uit een lagere opbrengst over 2018 en 2019 en de als gevolg daarvan bijgestelde inschatting voor de verwachte opbrengst in 2020. De impact van de lockdown-maatregelen op het waterverbruik in 2020 hebben in 2021 effect op de opbrengsten. In de loop van het jaar wordt bezien in hoeverre aanpassing van de begrote opbrengsten nodig zal zijn.
• Hogere baten van € 14.000 door hogere opbrengsten uit rioolheffing door toename van het aantal aansluitingen.
• Lagere onttrekking uit de egalisatievoorziening van € 451.000. Dit betreft het resultaat op de begrote lasten voor exploitatiekosten met inbegrip van overlopende posten uit 2019.

Er was per saldo een onttrekking uit de voorziening riolering geraamd van € 606.000. Er heeft per saldo een onttrekking aan de voorziening riolering plaats gevonden van € 214.000. Per saldo een verschil van € 392.000 ( €451.000 minus € 59.000), zie hiervoor ook de voorziening riolering.

Naast de kosten op dit doel dekt de rioolheffing ook kosten ter hoogte van € 1.168.000 die onder andere doelen worden verantwoord. Zie de paragraaf lokale heffingen.

Investeringen op basis van het Gemeentelijk rioleringsplan (GRP) 2016 - 2020

• Klimaatbijdrage vanuit het GRP aan projecten die in 2020 worden uitgevoerd voortkomend uit het Meer Jaren Opgave Plan van de gemeente: Voorst, Spoorzone (verbinding Assendorp - Zwolle Zuid), Azaleapark, en verder nader te bepalen door kernteam klimaat.
• Uitvoering GRP 2016-2020

Gemeentelijk rioleringsplan 2016-2020

Gemeentelijke rioleringsplan 2016-2020
Er is € 800.000 per jaar beschikbaar voor maatregelen klimaatinvesteringen die een link hebben met de wettelijke zorgplicht hemel- en grondwateroverlast. De projectactiviteiten blijken echter lange aanlooptijden te kennen, waardoor (nog) niet de bedoelde jaarlijkse investering is gerealiseerd. In 2020 zijn de middelen voornamelijk besteed aan maatregelen bij het Stationsplein en Diezerbrink. Het restant krediet is onder andere bestemd voor Voorsterpoort, aanvullende maatregelen Stationsplein en klimaatstraten.