Fysiek domein

Ruimtelijke- en milieuafwegingen spelen een belangrijke rol bij het waarborgen van de gezondheid. Milieunormen zijn gebaseerd op de effecten op de gezondheid en de veiligheid. Milieu in de fysieke leefomgeving is een dynamisch terrein van steeds meer verantwoordelijkheid, maar  ook met steeds meer vrijheid voor lokale uitwerking. Dat biedt kansen om beleidskeuzes te maken. De nieuwe Omgevingswet gaat hier meer ruimte in bieden, maar er blijven bandbreedtes bestaan en voor sommige aspecten wordt er helemaal geen afwegingsruimte ingebouwd.

Vanaf 2018 is een groot aantal milieutaken belegd bij de Omgevingsdienst IJsselland (OD). Dit is een samenwerkingsverband tussen de gemeenten Dalfsen, Deventer, Hardenberg, Kampen, Olst-Wijhe, Ommen, Raalte, Staphorst, Steenwijkerland, Zwartewaterland, Zwolle en de provincie Overijssel. De OD geeft invulling aan taken op het gebied van omgevingsrecht en draagt zo effectief bij aan de kwaliteit van de leefomgeving. Enerzijds door ondersteuning van de dienstverlening aan inwoners en bedrijven op het gebied van vergunningen. Anderzijds door toezicht en handhaving op omgevingsaspecten als veiligheid, lucht, geluid, energie, afval en bodem. Vergunningverlening en de afhandeling van meldingen wordt lean uitgevoerd en is op orde. Datzelfde geldt voor toezicht en handhaving. De PAS-problematiek vraagt extra aandacht. Als onderdeel van de Begroting 2020 wordt ter uitvoering van dit doel voorgesteld om in te stemmen met bestedingsvoorstel 33 (Programma Aanpak Stikstof).

De ondergrond (bodem en grondwater) is een belangrijke drager voor een gezonde stad en vitale gebieden. Veilig gebruik van bodem en grondwater staat voorop. Feit is echter dat het technisch en financieel onmogelijk is om alle bodem- en grondwaterverontreinigingen te saneren tot een kwaliteitsniveau dat voor alle vormen van gebruik geschikt is. Daarom staan in het bodembeleidsplan functies van de ondergrond centraal en is het beoogde kwaliteitsniveau afgestemd op die functies. We nemen te allen tijde risico’s voor de volksgezondheid weg en zorgen voor bescherming van de drinkwaterwinning. Daarbij is een betaalbare en uitvoerbare bodemsaneringsoperatie noodzakelijk. Hiervoor is een gebiedsgerichte aanpak ontwikkeld. Deze is uitgewerkt in het Gebiedbeheerplan Zwolle Centraal (GBP).
Deze aanpak kan ook een bijdrage leveren aan de ruimtelijke en economische ontwikkeling en verstedelijkingsopgave. Juist in en om het centrum van Zwolle, waar van oudsher de meeste verontreiniging zit,  kan stagnatie van ruimtelijke ontwikkelingen door bodem- en grondwaterverontreiniging worden opgeheven, zoals bijvoorbeeld bij de Hornbach-locatie. Zie ook doel 6.4.3.

Bij geluid, als belangrijke kwaliteitsbepaler voor de leefomgeving, is beleidsvrijheid aan de orde. Eigen verantwoordelijkheid, niet langer normgestuurd, en lokaal maatwerk zijn daarbij de sleutelbegrippen. Voor Zwolle past deze vernieuwing in de werkwijze van gebiedsgericht werken aan milieu. Zo wordt er naar gestreefd de geluidskwaliteit te realiseren die past bij een betreffend gebiedstype.
Zwolle voldoet aan wettelijke normen voor luchtkwaliteit. Extra maatregelen zijn niet noodzakelijk. Daarnaast geldt dat door autonome ontwikkelingen, onder andere door het steeds schoner worden van voertuigen en optimalisatie van de mobiliteit, de kwaliteit van de lucht verbetert.
De ontwikkeling van Lelystad Airport heeft effecten op het leefklimaat (geluid en (ultra)fijnstof) in delen van de stad. Samen met de regio willen wij de negatieve effecten van Lelystad Airport zoveel mogelijk voorkomen. Hierbij wordt onder andere ingezet op hogere vliegroutes en glijvluchten, om zodoende  de uitstoot van fijnstof en geluid te verminderen.

Bij externe veiligheid gaat het om risico’s voor de mens als gevolg van het opslaan, be- en verwerken en transport van gevaarlijke stoffen. In Zwolle wordt voorzien in de basisveiligheid voor Zwolse burgers, wat wil zeggen dat er nergens op het grondgebied van de gemeente veiligheidsnormen worden overschreden.

2020 is het derde jaar dat taken in regionaal verband worden uitgevoerd door de Omgevingsdienst  Vooral voor het verplicht ingebrachte takenpakket van VTH-taken is een stabiele werkwijze ontstaan en worden de taken lean uitgevoerd.

In 2020 is de uitvoeringsagenda bodem en ondergrond vastgesteld waarmee we het gemeentelijk beleid voor Bodem en Ondergrond voor de komende jaren integraal hebben uitgewerkt.  Hierin wordt weergegeven hoe we de komende 5 jaar de ondergrond inzetten in de maatschappelijke opgaves.

We voorkomen gezondheidsrisico’s door verontreiniging van bodem,  grondwater, lucht, geluid of externe veiligheid, zodanig dat:

• Vergunningverlening lean en toezicht & handhaving adequaat wordt uitgevoerd.
• Voor de ondergrond:
  • De kwaliteit van de ondergrond wordt afgestemd op de functie.
  • De drinkwaterwinning beschermd blijft en er voldoende schoon drinkwater beschikbaar blijft voor toekomstige generatie.
  • De bodemsaneringsoperatie uitvoerbaar blijft en probleemeigenaren worden ontzorgd.
• Geluidhinder voor bestaande woningen wordt teruggedrongen en nieuwe geluidhindersituaties worden voorkomen.
• Op 5 a 6 locaties geluidknelpunten worden aangepakt ten behoeve van circa 350 geluidgehinderden.
• De luchtkwaliteit blijvend voldoet aan de maatgevende normen voor stikstofdioxide (NO2) en fijn stof (PM10).
• Bij externe veiligheid sprake is van handhaving van de basisveiligheid (voldoen aan normen voor plaatsgebonden risico) en een aanvaardbaar groepsrisico.
• Het aantal asbestdaken in Zwolle vermindert voordat het asbestdakenverbod van kracht wordt.

Niet van toepassing

William Dogger

De lasten van € 2.373.000 zijn als volgt verdeeld: 69% omgevingsdienst, 28% bodem- en grondwater verontreiniging, en 3% geluid, lucht en externe veiligheid.

Activiteiten omgevingsdienst
Vanaf 2018 is een groot aantal milieutaken belegd bij de Omgevingsdienst IJsselland (OD). De samenwerking met de omgevingsdienst krijgt steeds verder vorm. Het afgesproken takenpakket staat uitgebreid beschreven in het op 9 februari 2017 vastgestelde convenant tussen de deelnemende partners en de OD. De volgende activiteiten worden uitgevoerd:

• Uitvoeren vergunningverlening, toezicht en handhavingstaken op basis van het vergunningen, toezicht en handhavingsprogramma (VTH) 2020.
• Preventieve handhaving door voorlichting, communicatie, advisering, stimulering, zichtbaar optreden en persoonlijke benadering.
• Waar nodig wordt repressief opgetreden.
• Specialistische werkzaamheden op gebied bodem, geluid, lucht en externe veiligheid, zoals:
  • Beheren bodeminformatiesysteem en uitvoeren bevoegd gezag-taken
  • Geluidmetingen en –onderzoeken (met uitzondering van geluid van evenementen)
  • Op orde houden van zonebeheer geluid voor de industrieterreinen Marslanden, Voorst en Hessenpoort.
  • Milieu-advisering bij bouw, ruimtelijke ordening en verkeer.
  • jaarlijks monitoren van de NSL-tool (Nationale samenwerking luchtkwaliteit)
  • het beheer van de gemeentelijke risicokaart voor externe veiligheid.

Voor 2020 heeft de OD de volgende speerpunten vastgesteld

• Het uitvoeren van energiecontroles bij bedrijven en kantoren. Als onderdeel van de Begroting 2020 wordt ter uitvoering van dit doel voorgesteld om in te stemmen met bestedingsvoorstel 27 (energiecontroles Omgevingsdienst).
• Het zoveel mogelijk beperken van het lozen en uitstoten van zeer zorgwekkende stoffen.
• Het aanpassen van vergunningen aan het Landelijke Afvalbeheerplan (circulaire economie).
• Het anticiperen op de inwerkingtreding van onder meer de Omgevingswet, wet VTH, wet Natuurbescherming en Wet kwaliteitsborging voor het bouwen.
• Het doorontwikkelen van de ICT systemen.
• Ketentoezicht in de afvalverwijderingsketen.
• Het leveren van een bijdrage aan het verduurzamen van de landbouw.
• Borgen en doorontwikkelen van politieke sensitiviteit en lokale binding;

In 2020 wordt het laatste deel van het ontwikkelbudget afgebouwd en voor 2020-2023 is een structurele bezuinigingstaakstelling overeengekomen van jaarlijks 2% (8% totaal). De eerste jaren na de oprichting van de OD is er sprake van zgn. inputfinanciering. Bij de vorming van de OD is afgesproken dat in de loop van 2020 gefaseerd wordt overgegaan naar de methode van ouputfinanciering.
Na de ontwikkelfase wil de OD zich richten op het stabiliseren van een volwassen organisatie. In het kader van de volwassen wordende organisatie hebben ze nog een aantal opgaven. In 2019 wordt het mobiliteitsplan en sociaal plan geëvalueerd en mogelijk bijgesteld. Verder wordt ook het organisatie- en formatieplan dat opgesteld is tijdens de oprichtingsfase opnieuw tegen het licht gehouden. Bovenstaande heeft mogelijkerwijs invloed op de organisatie en kent wellicht financiële consequenties voor de begroting 2020 e.v. De evaluatierapporten, met eventueel voorstellen, volgen in de loop van 2019.

Gemeentelijke activiteiten bodem- en grondwater verontreiniging:

Uitvoeren gemeentelijk bodembeleid:
Uitvoeren bodemactiviteiten voor zover deze niet zijn overgedragen zijn aan de Omgevingsdienst. Dit zijn vooral de taken met een beleidsmatig karakter of het beheer van financiën en verantwoorden subsidies.  Momenteel wordt vooral ingezet op onderzoeken naar de aanwezigheid van niet genormeerde stoffen zoals oa. lood. Het ministerie geeft hier geen wettelijke grenzen meer voor aan zodat per gemeente bepaald mag worden wat aanvaardbaar is in het kader van bijvoorbeeld gezondheidsrisico’s.  

Activiteiten bevoegd gezag:
De taken bevoegd gezag betreffen eveneens de achtergebleven taken voor het uitvoeren van het landelijk Bodemconvenant. Het deelnemen aan landelijke bijeenkomsten en werkgroepen, het gezamenlijk (provinciaal/interregionaal) uitwerken van beleidsambities en de financiële verantwoording van de ontvangen vergoedingen.
In 2020 wordt de laatste rijksbijdrage ontvangen in het kader van het Bodemconvenant. Deze bijdrage wordt gereserveerd ten behoeve van projecten bodem en klimaat.

Uitvoering gebiedsbeheerplan Zwolle Centraal (GBP):
In het gebiedsbeheerplan Zwolle Centraal, dat een looptijd heeft van nog circa 25 jaar,  gaat het om de aanpak van bodem- en in elkaar overlopende grondwaterverontreinigingen. Jaarlijks is € 500.000 beschikbaar voor de uitvoering. De activiteiten zijn beschreven in het gebiedsbeheerplan zelf:

• Aanpak van bodemverontreiniging:
  • Locaties met (grondwater)verontreiniging monitoren en eventueel nader onderzoeken en aanpakken, bijvoorbeeld de locatie van de voormalige chemische wasserij Dellen Wuijts
  • Locaties waar kwaliteit van het grondwater niet overeenstemt met de ondergrondfunctie onderzoeken en indien nodig aanpakken, bijvoorbeeld de locatie van de voormalige gasfabriek (Noordereiland), waar de huidige gehaltes nog niet voldoen voor de ondergrondfunctie “bodemenergie”
  • Grondstromen: adaptief de ontwikkelingen in het grondwater te monitoren.
• Beschermen van de drinkwaterwinning Engelse werk::
  • Afstemming met Vitens en Provincie Overijssel over provinciaal beschermingsbeleid voor drinkwaterwinning zodat de maatregelen en aanpak voor de bescherming van het Engelse Werk daarin blijven passen
  • Monitoring van de kwaliteit van het grondwater rond de drinkwaterwinning Engelse Werk
  • Bronmaatregel Oostzeelaan (afvangen van verontreinigd grondwater) duurzaam in stand houden en ruimtelijk inpassen in de ontwikkeling van Spoorzone;
  • Extra maatregel realiseren (afvangen van verontreinig grondwater) en deze combineren met energiewinning voor nieuw te ontwikkelen gebouwen
• Technisch en financieel uitvoerbare bodemsaneringsoperatie:
  • Kostenverlaging voor bodemsanering middels een gebiedsgerichte aanpak:
    • Ondergrond en gedrag van het (diepe) grondwater nader in beeld brengen (modelleren);
    • Een adaptief monitoringsplan ontwikkelen en uitvoeren voor het Gebiedsbeheerplan Zwolle Centraal
    • Actualiseren Gebiedsbeheerplan Zwolle Centraal: evaluatie van de grenzen, klimaatproof maken van het GBP, inpassen in de omgevingsplannen
    • Onderzoeken en uitvoeren van pilots voor natuurlijke saneringstechnieken voor grondwaterverontreiniging
  • Ontzorgen van probleemeigenaren:
    • Actieve voorlichting naar probleemeigenaren (bedrijven): partijen attenderen op de (mogelijke) verontreinigingssituatie en de optie om door middel van afkoop gebruik te maken van de gebiedsgerichte aanpak
    • Overeenkomsten sluiten en onderhouden met eigenaren van grond(water)verontreinigingen

Omdat de kosten jaarlijks fluctueren worden de jaarlijkse voor- en nadelen geëgaliseerd met  de reserve Gebiedsbeheerplan. In 2020 wordt het laatste deel van de rijksbijdrage voor GBP (2,9 mln. totaal) ontvangen en in de reserve GBP gestort ten behoeve van de uitvoering.

Gemeentelijke activiteiten geluid, lucht en externe veiligheid

• Afhandelen geluidsklachten wegverkeerslawaai.
• Afstemming werk-met-werk-projecten in het kader van actieplan geluidsanering
• Afhandelen luchtklachten (wegverkeer, houtkachels, etc..).
• Volgen landelijke ontwikkelingen, beleidsinput, en afhandelen vragen bv. over straling 5G netwerken, gezondheidseffecten geluid/lucht etc..
• Voor externe veiligheid wordt bewaakt dat het groepsrisico past binnen de grenswaarden van het gebiedstype en we zorgen dat dit openbaar, verklaarbaar en aanvaardbaar is.
• Stimuleren verwijderen asbestdaken: Het asbestdakenverbod dat in 2024 van kracht zou worden, is uitgesteld. Daarmee worden stimuleringsmaatregelen voor het verwijderen van asbest eigenlijk alleen maar belangrijker.
• In 2017/2018 is vanuit extra incidentele middelen een asbest-inventarisatie uitgevoerd. De opgave (het aantal daken en de oppervlakte) binnen Zwolle is bekend en door een wijkgerichte aanpak en algemene informatieavonden is de bewustwording bij asbestdak-eigenaren sterk toegenomen. Besloten is om de actieve aanpak (een collectieve en wijkgerichte aanpak, het actueel houden van de inventarisatie en het monitoren van de voortgang, en het uitvoeren van doelgroepgerichte maatregelen)  niet voort te zetten in 2019. Eigenaren zijn aangeschreven en moeten nu zelf in actie komen. Er worden momenteel (2019) geen stimuleringsmaatregelen genomen om de verwijdering van asbestdaken te bevorderen. Vanuit de Provincie Overijssel wordt echter gewerkt aan een vervolgaanpak in de vorm van een stimuleringsfonds. Meer duidelijkheid hierover wordt verwacht in september/oktober 2019. Daarna kan worden afgewogen of Zwolle hierbij aansluit om zo voor de Zwolse inwoners en bedrijven het fonds toegankelijk te maken. Gemeentelijke deelname van Zwolle aan provinciale regelingen of een nieuw landelijk fonds zullen worden voorgelegd bij de PPN 2021.

Activiteiten omgevingsdienst
Vergunningverlening, toezicht en handhaving voor milieuvergunningen is op orde. Aandacht is nog nodig voor het takenpakket wat Zwolle vrijwillig ingebracht heeft; de specialistische taken. Het gaat hier om de advisering over geluid, bodem, lucht en externe veiligheid. Onderwerpen waarvoor de gemeente meer beleidsvrijheid gaat krijgen voor lokale uitwerking. Iets wat haaks staat op de wens vanuit de Omgevingsdienst om regionaal uniform te adviseren.
In 2020 bleek ook dat de OD en de gemeente niet volledig hetzelfde beeld hebben bij dit specialistische takenpakket.  De verplichte taken zijn landelijk beschreven, de door Zwolle vrijwillig ingebrachte taken (nog) niet. In de Kaderbrief van de OD is een plan van aanpak beschreven waardoor een beter inzicht moet ontstaan van uren en producten zodat de afspraken concreter kunnen worden gemaakt.

Gemeentelijke activiteiten bodem en ondergrond:
In 2020 is uitvoering gegeven aan de activiteiten vanuit de uitvoeringsagenda bodem en ondergrond:

• De bodemkwaliteitskaarten zijn in 2020 opgesteld en worden naar verwachting het medio 2021 vastgesteld.
• voorbereiding gebiedsgerichte monitoring (zowel fysiek als beleidsmatig) naar de effecten van de gekozen aanpak
• de fysieke bescherming van de drinkwaterwinning Engelse Werk
• het ontzorgen van probleemeigenaren op gebied van grondwaterverontreiniging en ruimtelijke ontwikkelingen.
• Daarnaast zijn we gestart met het ontwikkelen van innovatieve concepten waarbij meerdere doelstellingen kunnen worden gerealiseerd (groen saneren).

Helder is geworden dat het gebiedsbeheerplan een verplicht programma wordt onder de Omgevingswet. In 2020 is geïnventariseerd  wat hiervoor moet gebeuren.

De lasten en baten laten een voordelig resultaat zien van € 206.151 en € 23.460. Omdat er € 18.718 meer wordt toegevoegd en € 242.690 minder wordt onttrokken aan de reserves wordt uiteindelijk een nadelig resultaat gerealiseerd van € 31.797. Deze verschillen hebben betrekking op de volgende activiteiten:  

Omgevingsdienst
Voor de Omgevingsdienst worden € 36.388 lagere lasten en € 23.460 hogere baten gerealiseerd, omdat er een hogere storting van €18.718 in de reserves wordt gedaan en een lagere onttrekking uit de reserves van € 75.000, ontstaat een nadelig saldo van € 33.870.

• Voor energie controles was voor 2020 een budget toegekend van € 90.000 (€ 20.000 via de reserve en €70.000 extra middelen die de raad hiervoor beschikbaar heeft gesteld). Daarnaast is een bijdrage van de provincie ontvangen van €23.460, zodat in totaal €113.460 beschikbaar was. De totale kosten bedroegen €94.742. Door corona heeft de OD niet alle geplande werkzaamheden uit kunnen voeren waardoor er € 18.718 minder is gefactureerd. Dit bedrag wordt  via een storting in de reserve nutvw meegenomen naar 2021. De controles zullen in 2021 alsnog door de omgevingsdienst worden uitgevoerd.
• Voor de doorontwikkeling van het vergunningensysteem (IJVI) was een bedrag van € 100.000 geraamd vanuit de reserve nutvw. De kosten bedroegen €25.000. Aanpassing IJVI wordt samen met de Omgevingsdienst en haar deelnemers opgepakt en de doorloop is langer dan eerder verwacht. Tegenover de lagere lasten van €75.000 staat eveneens een lagere onttrekking van €75.000 uit de reserve nutvw.
• De lasten voor de reguliere dienstverleningsovereenkomst OD waren €33.870 hoger dan begroot. Dit wordt veroorzaakt door extra kosten bij de OD voor de omgevingswet, ICT en deelname in het kennisplatform veehouderij.  

UItvoeringsagenda Bodem en ondergrond:
Voor de uitvoeringsagenda Bodem en Ondergrond worden € 167.690 lagere lasten en € 167.690 lagere onttrekking uit de reserves gerealiseerd, per saldo geen resultaat.

• Voor de uitvoeringsagenda Bodem en Ondergrond is op dit doel een beperkt regulier budget. Jaarlijks wordt aanvullend incidenteel budget geraamd (voorheen projectbudget Gebiedsbeheerplan Zwolle Centraal en rijksgelden DecentralisatieUitkeringBodem) ten laste van de reserve GBP en reserve nutvw-fysiek.
• Jaarlijks is een budget van € 500.000 beschikbaar voor de uitvoering het GBP, waartegenover een bijdrage uit de reserve GBP staat van € 500.000. De kosten fluctueren jaarlijks en worden via de reserve geëgaliseerd. In 2020 waren de uitgaven € 84.985 lager, waarmee een zelfde bedrag minder is onttrokken uit de reserve GBP.
• Voor de activiteiten DecentralisatieUitkeringBodem zijn de kosten € 82.705 lager dan begroot. Dit wordt met name veroorzaakt doordat de activititeiten actualiseren bodembeleid en grondstromen nog doorlopen in 2021. Er is eveneens € 82.705 minder uit de reserve nutvw-fysiek onttrokken. Dit saldo blijft gereserveerd ter dekking van de kosten in 2021 en de uitvoeringsagenda Bodem en Ondergrond 2022-2024.     

Geluid, Lucht en Externe veiligheid:
Daarnaast wordt op de budgetten geluid, lucht en externe veiligheid een klein voordeel van € 2.073 behaald.

Gebiedsbeheerplan Zwolle Centraal
De werkzaamheden voor het gebiedsbeheerplan worden nu nog projectmatig verantwoord. In 2020 is dit project  afgesloten en zullen de kosten die ten laste komen van de reserve gebiedsbeheerplan rechtstreeks worden verantwoord binnen de reguliere activiteiten. De werkzaamheden staan dan ook beschreven onder activiteiten.

Lelystad Airport
De ontwikkeling van Lelystad Airport vraagt van de gemeente Zwolle, samen met de regio, de volle aandacht. De belangen van onze inwoners op het gebied van gezondheid (luchtkwaliteit, geluid) wegen zwaar.

Actieplan geluidsanering 2018-2023
In 2018 zijn de laatste geluidssaneringen van bestaande woningen afgerond (de zogenaamde A-lijst). Het actieplan (verplicht programma onder de nieuwe Omgevingswet) voor de aanpak van geluidhinderknelpunten is opnieuw door u vastgesteld voor vijf jaar. Met de nieuwe kaarten en het actieplan wordt voorkomen dat de geluidsnormen worden overschreden.

Geluidsscherm Mimosastraat
Bij de woningen langs de Mimosastraat overschrijdt de geluidsbelasting aan de gevel de landelijke plafondwaarde ten gevolge van het railverkeer op de spoorbaan van Zwolle naar Groningen/Leeuwarden. De kosten voor een saneringsscherm langs het spoor ter hoogte van de Mimosastraat worden volledig gefinancierd door het ministerie. Het scherm wordt gerealiseerd door Prorail en de betaling loopt via de gemeente.

Gebiedsbeheerplan Zwolle Centraal

Geluidscherm Mimosastraat

Geluidsanering

Airport Lelystad

Hieronder wordt een financiële toelichting gegeven op de projecten, de inhoudelijke toelichting is opgenomen onder de toelichting "realisatie kredieten".

Gebiedsbeheerplan Zwolle Centraal
Op basis van de besluitvorming over de uitvoeringsagenda Bodem en Ondergrond 2020-2024 is dit project in het tweede kwartaal 2020 afgesloten.  De lasten en baten zijn vanaf 2020 opgenomen binnen de reguliere jaarbudgetten waaronder een herziene inzet van de restantbudgetten gebiedsbeheerplan, rijksgelden bodem en de reguliere middelen bodem.